Ankara’da ilk gazete ne zaman kuruldu? Ankara’ya ilk matbaa ne zaman geldi?

Haberin, siyasetin, bürokrasinin, yönetimin merkezi Ankara olarak bilinir… Fakat finans ve ekonominin merkezi İstanbul olduğundan ötürü medya ve ajansların merkezleri Ankara’da daha fazla tutunamayarak İstanbul’a taşınmışlar. Bu taşınma işi genç Türkiye’nin başkenti Ankara’dan İstanbul’a 1970’lerde başlamış.

Oysaki; pek çok köklü medya grubu başlangıçta Ankara’da kurulmuş.

Zamanla sermaye, söz konusu medya kuruluşlarını İstanbul’a çekmiş. Tabii medya denilince akla ilk gelen matbaacılık oluyor. Matbaa denilince de hemen aklımıza İbrahim Müteferrika geliyor.

Bilindiği üzere İbrahim Müteferrika matbaa çalışmalarını 1719-1735 yılları arasında Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’ya sunduğu bir rapor sonrası başlatıyor. Ancak sadrazamdan yani dönemin başbakanından izin almak yeterli olmuyor. İbrahim Müteferrika, el yazmacılar ve hat işlemecilerin tepkisini çekmemek için zamanın şeyhülislamı Yenişehirli Abdullah Efendi’ye matbaa açmak, kitap basmak hususunda “Kitap basma sanatını iyi bildiğini söyleyen bir kimse, lügat, mantık, astronomi, fizik ve benzerlerini birer kalıba çıkarıp, burada kağıtların üzerine basarak, bu kitapların benzerlerini elde ederim derse, bu kimsenin böyle kitap basmasına şeriat izin verir mi?” diye soruyor.

Şeyhülislam: “Kitap basma sanatını iyi bilen bir kimse, bir kitabın harflerini ve kelimeleri birer kalıba çıkarıp, buradan kağıtlara basmakla, bu kitaptan az zamanda kolayca çok sayıda elde ediyor. Böylece çok ucuz kitap yazılmasına sebep oluyor. Faydalı bir iş olduğundan şeriat bu kimsenin bu işi yapmasına izin verir. Kitapta yazılı ilmi bilen birkaç kişi, önce tashih etmelidir. Tashih olduktan sonra basılırsa, güzel bir iş olur.” cevabını veriyor.

Böylece ilk olarak İstanbul’da bir Türk matbaası kurmak için İbrahim Müteferrika, 1729’da icazet ve izin alıyor.

Sözkonusu matbaada basılan ilk eser, iki ciltlik Vankulu Lügatı oluyor. Ardından pek çok eser bu matbaada basılarak ilim ve irfanın Anadolu’da yaygınlaşmasına İbrahim Müteferrika ciddi katkı sağlıyor.

Peki ilk Matbaa Ankara’ya ne zaman geliyor? Bilindiği kadarıyla kurtuluş savaşı yıllarında. Hükümet merkezini Ankara’ya taşıyan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Meclis’te aldıkları karar, yönetmelik ve yasaların yayınlanması için bir matbaa kurulmasını sağlıyor. 7 Ekim 1920’de kurulan Resmi Gazete  7 Şubat 1921’den itibaren günümüze kadar aralıksız basılıyor.

Ve bir diğer soru: Resmi gazetenin dışında Ankara’da ilk gazete ne zaman kuruldu?

Hakimiyet-i Milliye adındaki ilk gazete yine Atatürk’ün talimatıyla Resmi Gazete’den evvel 10 Ocak 1920’de yayın hayatına başlıyor. 1930’lu yıllarda Atatürk’e en yakın gazeteci olan Falih Rıfkı Atay yönetiminde çıkmaya başlayan gazete Ulus ismini alıyor. Uzun yıllar Ankara Ulus’taki Rüzgarlı Caddesi’nde yayın yapan Ulus Gazetesi’nde Hüseyin Cahit Yalçın, Nihat Erim, Çetin Altan ve Bülent Ecevit gibi önemli isimler görev yapıyor. Ulus Gazetesi’nin Rüzgarlı caddesine gelmesiyle birlikte Ankara’da yayın yapan pek çok ulusal ve yerel gazete bu bölgeye taşınıyor. Matbaalar bu adreste kuruluyor.

Kağıtçılar ve matbaa malzemecileri işyerlerini bu adrese açıyor.

İşte Rüzgarlı caddesinde bulunan ve İstanbul yoluna paralel ikinci sokağa da sektörle ilgili pek çok iş yeri açılıyor.

Bundan ötürü bu sokağa matbaayı kuran ilk Türk olan Macar asıllı İbrahim Müteferrika’nın adı veriliyor.

Tabii 70’li yıllardan itibaren sektör İstanbul’a taşındığından ötürü bugün İbrahim Müteferrika Sokak’ta gazete ve matbaacılıktan eser yok.

Sokak şimdilerde inşaat ve duvar kağıdı sektörünün merkezi konumunda.    
 

Gazeteilksayfa.com