İhtiyaçlar hiyerarşisi hümanist yaklaşımın savunucularından Maslow’un ortaya koyduğu bir teoremdir. Bu hiyerarşiye bağlı olarak Maslow ortaya bir ihtiyaçlar piramidi ortaya çıkarmıştır. Bu piramidin alt tarafı temel ihtiyaçlardan, üst tarafı da üst düzey ihtiyaçlardan oluşmaktadır.
İhtiyaç duyduğu düzeyi tamamlamanın kişide motivasyon kaynağı oluşturduğunu savunmaktadır. Bu düzeylerin hayat içerisinde belli bir önem sıralaması vardır. Maslow’a göre; bazı gereksinimler ihtiyaç sıralanmasında diğerlerinden daha önce giderilmesi gerekmektedir. Bu yüzden de bu teorinin bir diğer önemli noktası da ihtiyaçlar hiyerarşisinde bir kişi alt düzeydeki ihtiyacını belirli düzeyde karşıladıktan sonra üst düzeydeki ihtiyacın gereksinimini algılayacak ve gidermek isteyecektir. Örneğin, günlük olarak susuzluğunu giderebilen fakat kendini güvenli hissetmeyen bir kişi üst basamaktaki bir ihtiyaca gereksinim duymaz onun için önemli olan bulunduğu basamakta ki ihtiyacını doyurabilmektir. Yani karnı aç olan insan sanat ve estetik ihtiyaçlarına yönelemez. Her zaman önce temel ihtiyaçlar karşılanmak ister. Siz de hangi basamaktaki ihtiyaçta kaldığınızı, hangi ihtiyacınızı doyuma ulaştırdığınızı veya ulaştıramadığınızı ve neyi hedeflediğinizi bir gözden geçirebilirsiniz.
ALT DÜZEY İHTİYAÇLAR
İhtiyaçlar hiyerarşisi ilk basamakları temel ihtiyaçlardan oluşmaktadır. Bireyin yaşamının her döneminde olan ve sürekli giderilmesi gereken ihtiyaçlardır. Temel ihtiyaçlar ilk 4 basamaktan oluşmaktadır.
1) Fizyolojik İhtiyaçlar: Su, yemek, ısınma, uyku gibi bedenin varlığını sürdürebilmek için gerekli olan ihtiyaçlardır. En temel ihtiyaçlarımız fizyolojik ihtiyaçlarımızdır.
2) Güvenlik İhtiyacı: İhtiyaçlar hiyerarşisi 2. basamağı olan güvenlik ihtiyacı, fiziksel ya da psikolojik zararlardan koruyan ihtiyaçlarla ilgilidir.
3) Ait Olma – Sevme – Sevilme İhtiyacı: Bir gruba ait olma hissi, sosyal statü kazanma, insanlar tarafından kabul edilme, benimsenme, sevme, sevilme gibi sosyal ihtiyaçlardır.
4) Saygı – Saygınlık İhtiyacı: İhtiyaçlar hiyerarşisi 4. basamağı olan bu ihtiyaçlar, takdir edilme, tanınma, statü ve başarı kazanma, saygı görme gibi ihtiyaçlardan oluşmaktadır.
ÜST DÜZEY İHTİYAÇLAR
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi 2. grubu olan üst düzey ihtiyaçlar, bireyin var olan potansiyellerini en son noktasına kadar kullanarak kendini gerçekleştirmeye kadar giden süreçlerden oluşur.
5) Bilme – Anlama İhtiyacı: Kendi içinde olsun, toplumda olsun, çevrede olsun, olup biten olayları daha iyi bilme ve anlama ihtiyacıdır.
6) Estetik İhtiyacı: Sanatı anlama, zevke alma, bireyin kendi yaratıcılığını kullanma ihtiyacı estetik ihtiyaçlardır.
7) Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı: Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi son basamağı olan kendini gerçekleştirme, rehberliğin son amacıdır. Bireyin doğuştan getirdiği potansiyelleri tam olarak gerçekleştirebilmesi ve kullanabilmesidir. Bireyin kendi yeteneklerini kullanarak istediği hedefi gerçekleştirebilmesidir. İhtiyaçlar hiyerarşisi içinde en üst basamak olan kendini gerçekleştirme her işi başaran, hatasız kimse demek değildir. Kendini gerçekleştiren birey eksiklerinin ve hatalarının farkında olan ve bunları düzeltmeye, değiştirmeye çalışan bireylerdir.