Hacı Yakup Anat kimdir? Neden Çin zulmüne maruz kaldı

Hacı Yakup Anat kimdir, hangi dönem; nerede yaşadı, hangi görevlerde bulundu, Doğu Türkistan’da hangi hizmetleri gerçekleştirdi, hangi eserleri verdi, neden Çin zulmüne maruz kaldı, mezarı nerede? İşte cevabı:

Doğu Türkistan’da çıkardığı gazete; dergi ve kurduğu yayınevi ile okullarla Çin asimilasyonuna karşı büyük mücadele veren, Uygur Türlerinden ünlü kanaat önderi Hacı Yakup Anat’ın hayatını sizler için derledik.

Hacı Yakup Anat kimdir, hangi dönem; nerede yaşadı, hangi görevlerde bulundu, Doğu Türkistan’da hangi hizmetleri gerçekleştirdi, hangi eserleri verdi, neden Çin zulmüne maruz kaldı, mezarı nerede?

İşte cevabı:

Hacı Yakup Anat, 1920 yılında Bursa’nın Orhangazi ilçesi Çukurbostan Mahallesi'nde doğdu. Babası Kaşgar vilayeti Yenisar ilçesi Kagu köyünden tüccar Hacı Abdullah, annesi Hacı Fatma Hanım'dır. 9 yaşında ailesiyle birlikte Doğu Türkistan’a döndü.

ÇİN ZULMÜNE MARUZ KALDI

O dönemde Rus-Uygur ve Uygur-Çin savaşları amansız bir şekilde devam ediyordu. 1931 yılında Kumul Ayaklanması'nın verdiği moral destekle bölgede bulunan Çin kuvvetlerinin büyük bir kısmı Doğu Türkistan’dan çıkarılmıştı. Annesi onu fen bilimlerinin ağırlıkla okutulduğu bir okula yazdırdı. Arapça ve Farsça’yı da bu okulda öğrendi. 1934 yılında Aksu'da açılan Darul Muallim'in ilk öğrencisi oldu. 16 yaşında okulunu bitirip Üçturpan’ın Satuk Buğra Han İlkokulu'na öğretmen oldu. 1937 yılında Urumçi’ye gelip önce Maliye Kadirler Mektebi, daha sonra ise Siyasi Kadirler Mektebi'ni bitirdi.

MATBAA KURUP VATAN GAZETESİNİ ÇIKARDI

1940 yılında Hoten’de ilk modern matbaayı kurarak Vatan Gazetesi müdürü oldu. 1941 yılında hiç bir neden göstermeksizin yüzlerce Uygur aydını gibi o da tutuklandı ve 5 yıl cezaevinde yattı. Cezaevi hayatı onun yarım asır sürecek milli mücadelesinin başlangıcını oluşturdu. Burada gizli gizli okuduğu Alma Ata ve Taşkent’te çıkarılan Şark Hakikati ve Mehmet Emin Buğra Bey ile İsa Yusuf Alptekin Bey’in Çin’in başkenti Çunkin’de, daha sonrada Lencu’da çıkartmaya devam ettiği Altay Mecmuası onun kimliğini oluşturdu. Bu tarihten itibaren işgalci Çin’e karşı amansız bir mücadele içerisine girdi. Merkezi Uygur Ağartiş Uyuşması'nın baş katibi oldu. Hızlı bir şekilde modern okulların kurulmasına katkı sağladı. 1946 yılında İkinci Dünya Savaşı bitince Milliyetçi Çin hükümeti başkentini Çünkin’den Nenkin’e aldı. O da Nenkin’e gelip Merkez Üniversitesi Sınır Fakültesi'nde Uygur Tükçesi'nde Doğu Türkistan’da kullanılacak ders kitapları hazırlamaya başladı.

UYGURCA İLK RESİMLİ DERGİ

1947 yılında Tiyanşan isimli bir yayınevi kurdu ve Tiyanşan Resimli Mecmuayı çıkarmaya başladı. Bu Uygurca yayımlanan ilk resimli dergi idi. Yine ayda bir çıkan Edebiyat Dergisini de bu dönemde çıkardı. 8 Ekim 1947 tarihinde İsa Yusuf Alptekin ve Mehmet Emin Buğra’nın daveti üzerine Urumçi’ye gitti. Yeni kurulacak milli partinin tüzüğünü yazmakla görevlendirildi.

MİLLETVEKİLİ SEÇİLDİ

1948 yılında 1.Halk Kurultayı’na Doğu Türkistan’dan milletvekili seçildi. Kurultay Daimi Konseyi'nin heyet üyesi oldu. Milletvekilliği döneminde Aksu’da çalışmalarda bulundu ve evlendi. Kısa süre içerisinde Aksu’daki okulların ve resmi idarelerin başında bulunan Çinlileri görevlerinden alıp yerine Uygur görevliler atadı. Bu davranışıyla bölgedeki Çinli yöneticilerle arası açıldı. 1949 yılında Çin’de ve Doğu Türkistan’da siyasi yapı değişmeye başladı. Komünistler her bölgede zafer elde etmeye başlamıştı. Herkesin canını kurtarmak için arayışlara girdiği bir dönemde Altay Neşriyatı'nın başına geçmesi teklif edildi. Bu teklif o dönemde ölümle eş değerdi. O tereddütsüz kabul etti ve bedelini 26 yıl hapiste yatarak ödedi.

TÜRK TARİH KURUMUNDA GÖREV ALDI

1995 yılında Pekin'den Türkiye’ye kaçtı. Türkiye’de, Türk Tarih Kurumu'nda 6 yıl doçent olarak çalıştı. Eski Çince metinlerde yer alan Türk büyükleri ile ilgili çeviriler yaptı. Türkiye’de tüm uğraşılarına rağmen vatandaş olamadı. 2001 yılında vefat etti. Ankara’da Mehmet Emin Buğra Bey’in yanına defnedildi. 81 yıllık ömrün 31 yılını cezaevinde geçirdi. Hacı Yakup Anat, onlarca makale ve kitabıyla Türk kültürüne önemli katkılarda bulunmuştur.

KARAHANLILAR TARİHİNİ YAZDI

Hacı Yakup Anat’ın ölümünden sonra yayınlanan “Karahanlılar Tarihi” adlı eseri de kendi alanındaki bu önemli boşluğu doldurucu nitelikte, değerli bir tarih incelemesidir. Bu eserin kendisine has bir çok özellikleri mevcuttur. Bu özelliklerin en önemlisi de kıymetli tarihçi Dr. Hacı Yakup’un Çince kaynaklara başvurmuş olmasıdır. Türk tarihini konu alan bir çok eserde bu noksanlık vardı ve müellifleri genelde Arap kaynakları ile modern batı dillerinde yazılmış bilgilere müracaatla yetinmektedirler. Yazar Hacı Yakup Anat’ın Çince’ye vukufiyeti bu esere ilave bir derinlik ve değer kazandırmıştır.

***Güven Erkaya kimdir? Erbakan’lı YAŞ’ta ne yaptı?

***Gündüz Aktan kimdir? Hangi partiye katıldı?

***Gün Sazak kimdir? MHP’li Gün Sazak’ı kim nasıl şehit etti?

***Gümüştekin Danişmend Ahmed Gazi kimdir?

***Gördesli Makbule Hanım kimdir, hangi dönem yaşadı?

***Reisülkurra Gönenli Mehmet Efendi kimdir?

***Gökhan Evliyaoğlu kimdir?

***Dünyada ilk tıp fakültesini kim kurdu? Gıyaseddin Keyhüsrev kimdir?

***Geyikli Baba kimdir? Kavaklı’daki asırlık çınarı kim dikti?

***FIAT’ın kurucusu kim? Giovanni Agnelli kimdir?

***Giritli Ali Aziz Efendi kimdir, mezarı nerede?

***Genç Osman Destanı nedir, hangi padişah dönemde yaşandı?