Hacı Giray Han kimdir, hangi dönem; nerede yaşadı?

Hacı Giray Han kimdir, hangi dönem; nerede yaşadı, hangi mücadeleleri verdi, gümrük ve ticari alanlarda hangi çalışmaları yaptı, Fatih Sultan Mehmet Han ile yolları nasıl kesişti, nerede vefat etti?

Kırım Hanlığının kurucusu Hacı Giray Han’ın hayatını sizler için derledik…

Hacı Giray Han kimdir, hangi dönem; nerede yaşadı, hangi mücadeleleri verdi, gümrük ve ticari alanlarda hangi çalışmaları yaptı, Fatih Sultan Mehmet Han ile yolları nasıl kesişti, nerede vefat etti?

İşte cevabı:

Kırım Hanlığının kurucusu olan Hacı Giray, Litvanya’da Troki’de doğdu. Kırım Hanlığı, Kuzey Karadeniz kıyısındaki Kırım Yarımadasında kurulmuş bir Türk devletidir. Altınordu Devletinde hanedanlık mücadelesine katılan sülale mensupları ve asi kabile beylerinin sığınağı Kırım Yarımadasıydı. Burada 14. yüzyıldan itibaren başlayan hakimiyet kurma mücadelesi, 15. yüzyılda Hacı Giray tarafından gerçekleştirildi.

KIRIM’I ELE GEÇİRDİ

Hacı Giray, Cengiz Han’ın oğullarından Cuci’nin küçük oğlu Tokay, Timur soyundan gelmekteydi. Babasının, Kırım’daki taht mücadelesi sonunda Litvanya’ya göç ettiği ve Kral Vitold’un yanına sığındığı sıralarda dünyaya gelen Hacı Giray, büyüdükten sonra Şirin kabilesinin yardımıyla Kırım’ı ele geçirdi. Babası Gıyasettin Han, Altınordu devleti içindeki taht mücadeleleri sebebiyle Litvanya’ya gitmişti. Gıyasettin Han taraftarı olan Şirin, Kongurat ve Berin kabileleri de Kırım’a göç etmişlerdi. Hacı Giray babasının başlattığı mücadeleyi devam ettirerek 1426 yılında hanlığını ilan etti. Adına para bastırdı.

CENEVİZLERLE MÜCADELE

Hacı Giray’ın hanlığının ilk yılları Kırım limanlarını ellerinde tutan Cenevizliler’le mücadele içinde geçti, önce vassali olan Mengub Prensi Alexis ile anlaştı. Alexis 1433 yazında Cembalo’yu (Balıklava) aldı; kendisi de Kefe. Kerç ve Akkirman kalelerini hükümranlığı altında sayıp bu liman şehirlerinin gümrük vergilerini alma politikası takip ederek Cenevizlilerde karşı harekete geçti. Cenevizler, bu tehlikeyi atlatmak için Carolo Lomellino kumandasında 6000 kişilik bir orduyu Kırım’a gönderdiler. Carolo, Cembalo’yu geri aldıysa da Hacı Giray’ın üssü Solhat üzerine yürürken uğradığı ani saldırıda 6000 kişilik ordusunun tamamını kaybetti. (Temmuz 1434) Bu başarının ardından Hacı Giray Kefe’yi kuşattı; ancak gerekli ateşli silahlar, top ve cephaneye sahip olmadığından bir süre sonra kuşatmayı kaldırdı. Buna karşılık deniz ticaretinin, kontrolü altındaki Solhat, Kerç ve Akkerman limanlarından kendi gemileriyle yapılması için gayret gösterdi.

FATİH SULTAN MEHMET İLE ANLAŞTI

Hacı Giray, 1454 YILINDA, FAtih Sultan Mehmet ile Kefe’yi almak için bir anlaşma yaptı. Elli altmış kadar kadırgadan oluşan Osmanlı donanması Kefe önlerinde demir atınca Hacı Giray 14 Temmuz 1454’te 7 bin atlısıyla şehri karadan kuşattı. Şehir bir süre dayandı. Cenevizliler’in Osmanlılar’a 3 bin altın, Hacı Giray’a da 1200 altın vergi ödeme teklifi kabul edilerek kuşatma kaldırıldı. Fakat daha sonra Cenevizliler, yerli Kırım aristokrasisinin de iş birliğiyle Hacı Giray’ı hanlıktan indirip oğlu Haydar’ı (Aydar) hanlığa getirdiler. Ancak Haydar birkaç ay dayanabildi ve Hacı Giray’ın baskısıyla kaçmak zorunda kaldı. Hacı Giray tekrar han oldu ve bundan sonra da Cenevizliler’le hep iyi geçindi.

OSMANLI’YA DESTEK OLDU

Litvanya ve Polonya ile iş birliğinde bulunma siyaseti takip eden Hacı Giray, 1445 yılında Polonya Kralı IV. Kasimir ile ittifak anlaşması yaptı. Öte yandan Hacı Giray ile Saray’daki hanlar arasında daima anlaşmazlık ve düşmanlığın bulunduğu anlaşılmaktadır. Seyyid Ahmed Han ile Hacı Giray arasındaki ilişkiler tamamıyla düşmanca idi. 1465’te Seyyid Ahmed Han, Moskova üzerine bir sefer yapmak için Don nehri boyuna geldiğinde Hacı Giray’ın saldırısına uğradı ve geri çekilmek zorunda kaldı.

Hacı Giray’ın kurmuş olduğu Kırım Hanlığı, Doğu Avrupa ve Karadeniz siyasetinde önemli rol sahibi bir devlet haline geldi. 1465’te Papa II. Paulus, Antakyalı Louis’yi Hacı Giray’a elçi olarak gönderip İmparator III. Frederick idaresinde Osmanlılar’a karşı yapılacak Haçlı seferine onun da katılmasını istedi. Ancak Hacı Giray bunu kabul etmedi. Osmanlı hakimiyeti döneminde Kırım, Osmanlıların batıya karşı yaptıkları seferlerde önemli bir askeri destek kaynağı olma özelliği kazandı.

GÜMRÜK TEŞKİLATI KURDU

Hacı Giray devrinde Kırım, Doğu Avrupa ile yapılan ticari münasebetlerde önemli bir konuma sahipti. Kırım yarımadasının güneyindeki Ceneviz ticari kolonilerinde yaşayanlar han tarafından tayin edilen memurlara bağlıydılar ve bu memurlar gümrük vergilerini toplamakla görevliydiler. Kırımlılar hem deniz hem de kara ticaretiyle uğraşıyorlardı. Bu ticaretin içine Moskova, Kazan ve kuzeydeki diğer bölgelerden gelen kürk, balık, bal mumu, hububat ve Uzakdoğu’nun ipeği ve baharatı da dahildi. Hacı Giray Han, Kırım limanlarında ticaret faaliyetlerinin yoğun olması sebebiyle geniş bir gümrük teşkilatı kurdu. 1466 yılında Karım Hanlığının başşehri Bahçesaray’da vefat etti. Salacık mevkiindeki türbeye defnedildi. Hacı Giray Bahçesaray’da Arkasında hanlık için mücadele edecek sekiz evlat bıraktı.

***Güven Erkaya kimdir? Erbakan’lı YAŞ’ta ne yaptı?

***Gündüz Aktan kimdir? Hangi partiye katıldı?

***Gün Sazak kimdir? MHP’li Gün Sazak’ı kim nasıl şehit etti?

***Gümüştekin Danişmend Ahmed Gazi kimdir?

***Gördesli Makbule Hanım kimdir, hangi dönem yaşadı?

***Reisülkurra Gönenli Mehmet Efendi kimdir?

***Gökhan Evliyaoğlu kimdir?

***Dünyada ilk tıp fakültesini kim kurdu? Gıyaseddin Keyhüsrev kimdir?

***Geyikli Baba kimdir? Kavaklı’daki asırlık çınarı kim dikti?

***FIAT’ın kurucusu kim? Giovanni Agnelli kimdir?

***Giritli Ali Aziz Efendi kimdir, mezarı nerede?

***Genç Osman Destanı nedir, hangi padişah dönemde yaşandı?