Danıştay 157 yaşında: İdari yargının temel taşlarından biri

Türkiye’de idari yargının en yüksek organı olan Danıştay, 10 Mayıs 1868 tarihinde Sultan Abdülaziz’in nutkuyla “Şurayı Devlet” ismiyle faaliyete başladı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde 54 yıl boyunca devlet işlerinin hukuk çerçevesinde denetlenmesini sağlayan bu kurum, dönemin modernleşme çabalarının bir parçası olarak ortaya çıkmıştı. Kuruluş amacı; yürütme organının işlemlerini hukuki zeminde incelemek, karar süreçlerine katkıda bulunmak ve gerektiğinde tavsiye kararı vermekti.

Ancak Osmanlı dönemindeki bu faaliyet, 4 Kasım 1922 tarihinde İstanbul’daki merkez kuruluşların Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ne bağlanmasıyla sona erdi. Böylece Şurayı Devlet’in ilk dönemi kapandı.

CUMHURİYETLE BİRLİKTE YENİ BİR BAŞLANGIÇ

Cumhuriyet’in ilanından sonra, idari yargının yeniden yapılandırılması ihtiyacı doğdu. Bu doğrultuda 6 Temmuz 1927 tarihinde, 669 sayılı Kanun ile Danıştay yeniden kuruldu ve çalışmalarına başladı. Böylece Şurayı Devlet’in mirası, modern bir yapıyla Cumhuriyet dönemine taşındı. Danıştay, o tarihten bu yana idari yargının en yüksek temyiz mercii olarak görev yapmayı sürdürüyor.

1982 Anayasası ile birlikte idare ve vergi mahkemeleri ilk derece mahkemeleri olarak kuruldu. Bu gelişme, Türkiye'deki idari yargı sisteminin tamamlayıcı adımı oldu. Bugün Danıştay, bu mahkemelerden çıkan kararları inceleyerek, hukuki denetimin en üst noktasında görev yapıyor.

YALNIZCA BİR YARGI KURUMU DEĞİL, AYNI ZAMANDA DANIŞMA ORGANI

Anayasa’nın 155. maddesinde açıkça belirtildiği üzere, Danıştay sadece bir yargı organı değil, aynı zamanda yürütme organına yardımcı olan bir danışma ve karar mercii olarak da görev yapar. Bu niteliğiyle, yasaların uygulanmasında hukukun üstünlüğünü sağlama misyonunu da taşır.

Kurulduğu günden bugüne birçok yasal düzenlemede ve uygulamada denge ve denetleme mekanizması olarak kritik roller üstlenen Danıştay, aynı zamanda Türkiye’de hukuk devleti ilkesinin hayata geçirilmesinde etkin bir rol oynamaktadır.