Haydarpaşa Garı, kültür ve sanatla yeniden hayat buluyor

Sultan 2. Abdülhamid döneminde inşa edilen ve 117 yıldır İstanbul’un en önemli yapılarından biri olarak varlığını sürdüren Haydarpaşa Garı, kültür ve sanatla yeniden canlanıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı arasında yapılan protokol kapsamında tarihi yapı, müzecilik faaliyetleri ve kültürel etkinlikler için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredildi. “Haydarpaşa ve Sirkeci Boğazın Birleştirici Gücü Gar-Kültür-Sanat Projesi” kapsamında yürütülen çalışmalarla birlikte Haydarpaşa, sanatseverler ve yolcular için yeni bir buluşma noktası haline gelecek.

HAYDARPAŞA'NIN TARİHİ

Talihsizliklerin peşini bırakmadığı, Kadıköy rıhtımında bulunan Haydarpaşa Garı'nın yapımına, devrin Osmanlı Padişahı 2. Abdülhamit'in emriyle 30 Mayıs 1906'da başlandı. Sultan 2. Abdülhamit'in, "Bunca kilometre demir yolu yaptım memlekete, çelik rayların ucu Haydarpaşa'da. Koca binalarıyla liman yaptım, yine belli değil. Bana o rayların denize kavuştuğu yere öyle bir bina yapın ki ümmetim baktığında 'Buradan bindin mi hiç inmeden Mekke'ye kadar gidilir.' desin" emriyle inşası başlayan gar, 19 Ağustos 1908'de hizmete girdi.

Alman mimarlar Otto Ritter ve Helmuth Cuno tarafından kum zemin üzerine ahşap kazıklarla inşa edilen gar, 117 yıllık tarihi boyunca birçok talihsiz olaya da maruz kaldı. İstanbul-Bağdat/Hicaz Demir Yolu'nun başlangıç noktası ve Türkiye için önemli bir kültürel miras olan gar, Milli Mücadele ve 1. Dünya Savaşı döneminde cephanelik olarak kullanıldı. Bu nedenle 6 Eylül 1917'de sabotaja uğradı, cephanelik patlatıldı, gar büyük hasar gördü.

Haydarpaşa Garı, Cumhuriyet'in ilanının 10. yılında ilk haline uygun tekrar inşa edildi. 1976'da kapsamlı bir restorasyona alınan garın bazı bölümleri, 1979'da yakıt yüklü bir tanker kazasında hasar gördü. Haydarpaşa Garı'nın 2010'da çıkan yangında çatısının orta ve kuzey kısımları yandı. 2016'da başlatılan restorasyon çalışmaları kapsamında büyük hasar gören çatı katı ve bekleme salonu aslına uygun şekilde tamamlandı.

DEMİR YOLLARI SANATLA BULUŞACAK

Kültür ve Turizm Bakanlığının Haydarpaşa'da 2024'te başlattığı projenin ilk etabının 2026'da tamamlanması bekleniyor. Gar hizmeti ise Haydarpaşa'da devam edecek. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün incelemeleriyle yapılan projede, garın tarihi mekanlarının restore edilerek hem asil işlevlerinin korunması hem de kültürel ve sanatsal birer cazibe merkezi olarak kamu kullanımına kazandırılması hedefleniyor. Bölgenin yeşil alan eksikliğine cevap veren canlı kamusal alan oluşturulacak.

Haydarpaşa ayrıca performans sanatları merkezi, kütüphane, tematik müze, sergi salonları, sanat ve tasarım atölyeleri olarak değerlendirilecek.

ANADOLU YAKASI'NDAKİ EN BÜYÜK KÜLTÜR SANAT DURAĞI OLACAK

Tarihi Haydarpaşa Garı istasyon bölgesinde ve çevresinde Marmaray çalışmaları sırasında tarihi kalıntılara rastlanması üzerine Kültür ve Turizm Bakanlığı adına İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından Mayıs 2018'de başlatılan Körler Şehri kazısında da sona gelindi. MÖ 5. yüzyıldan başlayarak tarihe ışık tutan liman kazılarından çıkan eserler, Haydarpaşa'da yapılacak Arkeoloji Müzesi'nde sergilenecek.

Böylece Haydarpaşa Garı arkeolojik keşifler ışığında bir Arkeopark'a dönüştürülecek, tarihseverleri Arkeoloji Müzesi'nde ağırlayacak. Haydarpaşa, yapılacak sanat mekanları tamamlanınca Anadolu Yakası'ndaki modern ve genişliğiyle birden fazla sanatı bir araya getiren tek kültür sanat merkezi olacak. Haydarpaşa'da mevcut olan cami ise korunarak ibadete açık şekilde hizmete devam edecek.