Tarihte 5 Eylül: Savaşlar, anlaşmalar ve unutulmaz dönüm noktaları

Dünya tarihi 5 Eylül gününde siyaset, kültür, spor ve toplumsal yaşam açısından birçok önemli olaya sahne oldu. Osmanlı İmparatorluğu’ndan modern Türkiye’ye, Avrupa’dan Amerika’ya kadar pek çok gelişme bu tarihte kayıtlara geçti.

1669 yılında Osmanlı İmparatorluğu, Girit’i fethederek Doğu Akdeniz’deki hâkimiyetini güçlendirdi. Bu gelişmeden yaklaşık otuz yıl sonra, 1698’de Rus Çarı I. Petro, ülkesini Batılılaştırma sürecinde dikkat çekici bir uygulamaya imza attı. Din adamları ve köylüler dışında kalan erkeklerin sakal bırakması halinde özel bir vergi ödeme zorunluluğu getirilerek toplumsal yaşamda büyük bir değişim başlatıldı.

1795’te Osmanlı ile Amerika Birleşik Devletleri arasında imzalanan sözleşmeyle ABD, yıllık vergiye bağlandı. 1800’de ise Napolyon Bonapart, 1798’de İngilizlerden aldığı Malta Adası’nı yeniden İngiltere’ye bıraktı. 1839’da Çin ile İngiltere arasında Afyon Savaşı başladı ve küresel dengeler etkilendi.

KURTULUŞ MÜCADELESİ VE SİYASİ GELİŞMELER

Milli Mücadele döneminde, 5 Eylül 1922’de Alaşehir ve Susurluk işgalden kurtarıldı. 1930’da ise Serbest Cumhuriyet Fırkası lideri Fethi Bey’in İzmir ziyaretinin ardından Cumhuriyet Halk Fırkası binası ile Anadolu Gazetesi’nin idarehanesi taşlı saldırıya uğradı. 1938’de Mustafa Kemal Atatürk vasiyetnamesini kaleme aldı. 1945’te çok partili hayata geçişin ilk adımı olan Milli Kalkınma Partisi kuruldu.

1950’de üniversite başvurularındaki yoğunluk nedeniyle ilk kez giriş sınavı uygulanmaya başlandı. 1955’te İstanbul Sultanahmet’te Adliye Sarayı açıldı. 1957’de Jack Kerouac’ın modern edebiyatın simge eserlerinden biri sayılan “Yolda” romanı yayımlandı.

KÜLTÜR, SPOR VE TRAJEDİLER

1960 Roma Olimpiyatları’nda Cassius Clay adıyla bilinen Muhammed Ali altın madalya kazandı. 1963’te darbe girişiminde bulunan Albay Talat Aydemir, sıkıyönetim mahkemesinde idam cezasına çarptırıldı. 1972’de Münih Olimpiyatları’nda Kara Eylül militanlarının saldırısı sonucu bir İsrailli sporcu yaşamını yitirdi, dokuz kişi rehin alındı. 1973’te İsviçre’de dünyanın en uzun karayolu tüneli açıldı ancak aynı gün Devlet Film Arşivi’nde çıkan yangında Atatürk’ün tek kopyalı filmleri kaybedildi.

1991’de Nelson Mandela Güney Afrika’da başkan seçildi. 2012’de Afyonkarahisar’daki askeri depoda meydana gelen patlama sonucu 25 asker şehit oldu.