Tarihte bugün: Türk Basın Birliği kuruldu

Basın Birliği Kanunu 1938 yılında kabul edildi; birlik resmî olarak 10 Temmuz 1939’da faaliyete başladı. (Kanun 1938’de Meclis’ten geçerken, faaliyet başlangıcı 1939 olarak kayıtlara geçti.) Bir meslek odası statüsünde kurulan bu yapı, gazetecilerin çalışma düzenini yasal zemine taşımayı hedefledi, gazetecilere sözleşmeli çalışma, ücretli izin, tazminat gibi hakları sağlama amacıyla yola çıktı.

KURUCULAR VE YAPI

Birlik, Cumhuriyet’in tek parti döneminde, CHP iktidarının basını düzenleyici bir kurumu olarak teşkil edildi. Ankara, İstanbul, İzmir, Adana ve Trabzon gibi illerde bölge odaları oluşturuldu. Üyelik zorunluluğu getirildi; gazeteciler ve yayıncılar birlik üyesi olmadan mesleklerini icra edemedi. Haysiyet Divanı, meslek kurallarına uymayan üyeleri çıkarma yetkisine sahipti.

FAALİYETLER VE KURUMSAL MİRAS

Türk Basın Birliği, merkez ve bölgesel kongreler düzenleyerek gazeteciler arası iletişimi güçlendirmeye çalıştı. Meslek içi düzeni sağlamak için Disiplin (Haysiyet) Divanı’na başvuru yolları tanıdı. Ayrıca, gazetecilik okulları ve eğitim kursları açma, mesleki dayanışma ve uluslararası temaslar kurma görevleri de yapı tasarımına dahil edildi.

KAPATILIŞI VE GÜNÜMÜZE YANSIMALARI

Çok-partili sisteme geçiş sürecindeki 1945 dönemi sonrası Birleşmiş Milletler’e katılma şartları gereğince, meslek örgütlerinin bağımsızlaşması beklendi. Islah girişimleri başladı, ancak sonuç alınamadı. 1946 yılında Türk Basın Birliği kapatıldı.

Basın İş Kanunu (1952) ile daha sözleşmeli ve hak temelli bir çalışma mevzuatı getirildi. TBB’nin kurumlaşmaya yönelik düzenlemeleri, bu yeni yasanın taslaklarına etki etti.

Türk Basın Birliği, 14 Ağustos 1908 tarihinin ardından yasal zeminle şekillenen bir meslek kurumu olarak 1939 yılında faaliyete başladı. Gazetecilerin dijital öncesi çalışma hakları, disiplin sistemi ve meslekî dayanışmanın ilk örgütlü hali olarak tarihe geçti. 1946’da kapatıldı, ancak etkileri sonraki düzenlemelere kaynaklık etti.