Türk demokrasisinde karanlık dönemi: 12 Eylül darbesi

Darbe öncesi siyasi kaos, ekonomik bunalım ve şiddet olayları askeri müdahalenin gerekçesi olarak gösterildi 1970’li yılların sonlarında Türkiye, ekonomik kriz, yüksek enflasyon ve derinleşen siyasi kutuplaşma ile sarsılıyordu. Sağ ve sol görüşlü gruplar arasındaki çatışmalar her geçen gün artıyor, sokaklar şiddet olaylarına sahne oluyordu. Siyasi partiler ise hükümet kurma konusunda uzlaşmaya varamıyor, koalisyonlar kısa sürede dağılırken Meclis’te cumhurbaşkanı seçilemiyordu. Bu belirsizlik ve kaos ortamı, ordunun müdahalesine zemin hazırladı.

12 EYLÜL SABAHI

12 Eylül 1980’in erken saatlerinde Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, saat 04.00’te radyodan okuduğu bildiriyle ülke yönetiminin Milli Güvenlik Konseyi’ne geçtiğini açıkladı. Sıkıyönetim tüm yurtta ilan edildi, siyasi faaliyetler askıya alındı ve ülke genelinde sokağa çıkma yasakları yürürlüğe girdi.

GÖZALTILAR, YASAKLAR VE ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ

Darbe sonrasında binlerce kişi gözaltına alındı, siyasi parti liderleri tutuklandı ve tüm partiler kapatıldı. Sendikalar ve dernekler üzerinde yoğun baskılar kuruldu. Üniversiteler ve basın organları sıkı denetim altına alındı. 1982’de hazırlanan yeni Anayasa ile yürütmenin yetkileri genişletilirken, temel hak ve özgürlükler kısıtlandı. Bu anayasa 1982 referandumuyla kabul edildi ve uzun yıllar yürürlükte kaldı.

UZUN SÜREN ETKİLER

12 Eylül darbesi, yalnızca o dönemde değil, sonraki yıllarda da Türk siyasetini ve toplumsal yaşamı derinden etkiledi. Siyasi yasaklar nedeniyle birçok lider yıllarca aktif siyasete dönemedi. Ekonomik ve sosyal politikalar askeri yönetimin çizdiği çerçevede şekillendi. İnsan hakları ihlalleri, işkenceler ve adil yargılama hakkının ihlali gibi ağır sonuçlar toplumsal hafızada derin izler bıraktı.

12 Eylül 1980 darbesi, Türkiye’de demokrasinin askıya alındığı ve temel hakların büyük ölçüde kısıtlandığı bir dönemin başlangıcı olarak hafızalara kazındı.