Tarihte bugün: Çernobil faciasının 39. yıl dönümü

Yaklaşık 7 milyon kişinin doğrudan etkilendiği felaketin sonuçları, Türkiye dahil birçok ülkeye yayılan radyoaktif bulutlarla daha da genişledi. Dünya, nükleer enerjinin tehlikeli yüzüyle yüzleşirken, Çernobil faciası insanlığın kolektif hafızasında derin izler bıraktı.

Çernobil Nükleer Santrali'nin 4 numaralı reaktöründe meydana gelen patlama, radyoaktif maddelerin atmosfere yayılmasına neden oldu. Hiroşima'ya atılan atom bombasının 400 katı kadar radyasyonun açığa çıktığı felaket, etkilerini onlarca yıl boyunca hissettirmeye devam etti. Bugün, felaketin 39. yıldönümünde, insanlığın yaşadığı bu büyük trajedinin sebepleri, etkileri ve sonuçlarını bir kez daha hatırlıyoruz.

BİR DENEY TRAJEDİYLE SONUÇLANDI

26 Nisan 1986'da, gece yarısından sonra saat 01:23'te, Sovyetler Birliği'ne bağlı Ukrayna'nın Pripyat şehrinde bulunan Çernobil Nükleer Santrali'nde yapılan güvenlik denemesi, büyük bir felakete dönüştü. Santral çalışanları, elektrik kesintisi durumunda reaktörlerin güvenli bir şekilde kapatılmasını sağlamak için yapılan bir deneyi gerçekleştiriyordu.

Ancak güvenlik prosedürlerindeki ihmaller ve teknik hatalar, 4 numaralı reaktördeki nükleer zincirleme reaksiyonun kontrolden çıkmasına yol açtı. Reaktör çekirdeğindeki ani güç artışı, iki şiddetli patlamaya neden oldu. İlk patlama, reaktör kapağını yerinden fırlattı ve ardından gelen ikinci patlama yangının çıkmasına neden oldu. Patlamalar sonucu, reaktörün kalkanı parçalandı ve tonlarca radyoaktif madde atmosfere salındı.

Santral çalışanları ve bölgeye çağrılan itfaiyeciler, radyasyonun tehlikesini tam olarak bilmeden müdahale ettiler. İlk saatlerde ve günlerde çok sayıda kişi, yüksek dozda radyasyona maruz kaldı. Patlamanın ardından, santralde ve çevresinde yaşanan kaos ortamı, durumun vahametini daha da arttırdı.

ETKİLENEN BÖLGELER VE İNSAN HAYATI

Çernobil kazası, geniş bir coğrafyada etkili oldu. Radyoaktif bulutlar, rüzgârın etkisiyle önce Beyaz Rusya, Rusya ve Ukrayna'nın kuzey bölgelerine, ardından Avrupa'nın büyük bir kısmına yayıldı. İskandinav ülkeleri, Polonya, Almanya, Avusturya ve Balkan ülkeleri ciddi şekilde etkilendi. Türkiye'nin özellikle Karadeniz Bölgesi, radyoaktif yağmurlardan nasibini aldı.

Felaketin ilk kurbanları, santralde çalışan personel ve yangına müdahale eden itfaiyeciler oldu. Resmi rakamlara göre, kazadan hemen sonraki günlerde 31 kişi hayatını kaybetti. Ancak uzun vadede, radyasyona maruz kalmanın neden olduğu kanser ve diğer hastalıklar nedeniyle ölenlerin sayısı çok daha yüksek. Farklı kaynaklara göre, bu sayı binlerce, hatta on binlerce kişiye ulaşabilir.

Kazadan sonraki günlerde, Pripyat şehri ve çevresindeki yaklaşık 350 bin kişi tahliye edildi. Santral çevresinde 30 kilometrelik bir "yasak bölge" oluşturuldu. Bu bölgede yaşayan insanlar, evlerini, eşyalarını ve hayatlarını geride bırakarak, bir daha dönmemek üzere bölgeden ayrılmak zorunda kaldı.

TÜRKİYE'DEKİ ETKİLERİ

Çernobil faciasının etkileri Türkiye'ye de ulaştı. Radyoaktif bulutlar, özellikle Karadeniz Bölgesi üzerinden ülkemize girdi. Fındık, çay ve diğer tarım ürünlerinde radyasyon tespit edildi. Ancak, dönemin yetkilileri tarafından alınan önlemler ve kamuoyuna yapılan açıklamalar, yıllar boyunca tartışma konusu oldu.

O dönemde ülkemizde yetersiz radyasyon ölçüm cihazları ve uzmanlık eksikliği, durumun doğru değerlendirilmesini zorlaştırdı. Bazı tarım ürünlerinin tüketilmesine izin verilmesi, halk sağlığı açısından riskler oluşturdu. Özellikle Karadeniz Bölgesi'nde, sonraki yıllarda kanser vakalarındaki artış, Çernobil felaketi ile ilişkilendirildi.