Van Selçuklu Mezarlığı’nda restorasyon çalışmalarında 20 yeni mezar taşı gün yüzüne çıktı

Anadolu'nun en büyük Türk-İslam mezarlıklarından biri olan, 700 yıl önce yaptırılan Halime Hatun Kümbeti'nin de içinde bulunduğu tarihi alanda, Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle 2022'de başlatılan kazı ve restorasyon çalışması devam ediyor. "Geleceğe Miras" projesi kapsamında bu yıl Cumhurbaşkanlığı kararıyla kazı statüsüne alınan Selçuklu Mezarlığı'nda, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ercan Çalış başkanlığında çalışma yürütülüyor.

Sanat tarihi, arkeoloji, epigrafi, mimarlık ve restorasyon-konservasyon bölümlerinden 15'i uzman toplam 40 kişilik ekibin görev aldığı kazılarla geçmişin izi sürülüyor. Her biri sanat eseri niteliği taşıyan, boyları 2,5 metreye varan, üzerlerindeki yazı ve geleneksel motiflerle ilgi çeken 1000'e yakın mezar taşının bulunduğu 50 dönümlük alanda bu yıl kayıt altına alınan 20 mezar taşının üzerindeki kitabeler ve süslemeler, akademisyenlerce çözümleniyor.

Bu yıl 50 mezar taşının restore edildiği alanda, Kültür ve Turizm Bakanlığının desteği ve Van Valiliğinin öncülüğünde yapılan çalışmayla yürüyüş yolundaki eskiyen ve bozulan traversler yenileniyor, çevre düzenlemesi yapılıyor.

"BURADAKİ ÇALIŞMALAR BİLİMSEL MAKALELERE KONU OLUYOR"

Senato üyeleriyle çalışmaları inceleyen Van YYÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli, AA muhabirine, Gevaş ilçesindeki 50 dönüm alana sahip Selçuklu Mezarlığı'nın Türkiye'nin en büyük Türk-İslam mezarlıklarından biri olduğunu söyledi. Üniversiteden akademisyenlerin alanda bilimsel çalışma yürüttüğünü belirten Şevli, şunları kaydetti:

"Buradaki çalışmalar bu yıl Cumhurbaşkanlığı himayelerine dahil edildi. Valiliğimiz destek veriyor. Mezarların şahide ve sanduka kısımları bulunuyor. Uzman hocalarımız, akademisyenlerimiz, yüksek lisans, doktora ve lisans öğrencilerimizden oluşan ekip toprak altında kalan şahide ve sandukaları ortaya çıkarıyor. Kırılan ve liken tutan üzeri süslemeli mezar taşları restore ediyor. Mezar taşlarının üzerinde geometrik bezemeler, çeşitli bitki motifleri, süslemeler var. Vefat edenin bilgileri yazılı. Bazı taşlarda beyitler, hadisler, Kur'an-ı Kerim'den ayetler ve dualar da var. Bu dönemsel olarak farklılıklar gösteriyor. Akademisyenlerimiz bu yazıları, süslemeleri inceliyor. Buradaki çalışmalar bilimsel makalelere konu oluyor. Yapılan çalışmalar çok kıymetli. Adeta toprak altında kalan bir tarih gün yüzüne çıkarılıyor."

Selçuklu Mezarlığı'ndaki çalışmaları tamamlayarak gelecek nesillere aktarmak istediklerini anlatan Şevli, "Mezarlıkta çalışmalar başladıktan sonra hem yurt içi hem de yurt dışından çok sayıda turist gelmeye başladı. Çalışmalar hem inanç hem de tarih ve kültür turizmi açısından çok önemli. Burada bir müze de yapacağız. Emeği geçen herkese teşekkür ederim. Üniversite olarak bu tür bilimsel çalışmalara destek vermeye devam edeceğiz." dedi.

"20 MEZAR TAŞINI GÜN YÜZÜNE ÇIKARDIK"

Doç. Dr. Ercan Çalış ise Gevaş'taki Selçuklu Mezarlığı'nın çok zengin süsleme sanatına ve yoğun mezar taşı tipolojisine sahip olduğunu, bu özelliğiyle diğer mezarlıklardan ayrıldığını belirtti. Çalışmaların bu yıl Cumhurbaşkanlığı kararıyla kazı statüsüne dahil edildiğini dile getiren Çalış, şöyle devam etti:

"Gevaş Selçuklu Mezarlığı'nın 'Geleceğe Miras' projesine dahil edilmesiyle, alanda yürütülen restorasyon çalışmalarda büyük oranda ilerleme kaydedildi. Bunda Kültür Varlıkları ve Müzeler Gene Müdürlüğü Geleceğe Miras Şubesinin alandaki çalışmaları sıkı takip etmesi ve her türlü desteği vermesi etkili oldu. Çalışmalarımızın bu yılki bölümünde şu ana kadar 20 yeni mezar taşını gün yüzüne çıkardık. Uzman ekiplerimizce kayıt altına alındı, temizlikleri yapılarak orijinal haline dönüştürüldü. Yaklaşık 700 yıldır toprak altında kalan mezar taşları, geçmişle günümüz arasında kültür ve sanat bağlamında iletişimi sağlayan çok önemli kaynak oldu. Aynı zamanda çok sayıda mezar taşıyla ilgili tümleme (birleştirme) çalışmaları yaptık. Alanda birçok mezar taşının kırıldığını, düştüğünü, eğrildiğini tespit ettik. Bakanlığımızın destekleriyle bunların bir kısmını ayağa kaldırdık. Atalarımızdan kalan bu kıymetli kültürel mirası gelecek nesillere aktarımı önemli görüyoruz."

"HALİME HATUN KÜMBETİ'NİN RESTORASYON ÇALIŞMALARINA BAŞLANACAK"

Kazılarda önemli bulgulara ulaşıldığını da vurgulayan Çalış, "Bu yılki çalışmamızda ilk defa sütun formlu sandukalar ortaya çıkardık. Gün yüzüne çıkarılan sandukaların üzerindeki süslemeler, ince detaylar diğer mezarlıklarda bulunan sütun tipolojisindeki sandukalardan farklıdır. Bu da Gevaş'taki Selçuklu Mezarlığı'nın Türk-İslam dünyası açısından ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Valimiz Sayın Ozan Balcı'nın desteğiyle alanda çevre düzenlemesi, travers ve restorasyon çalışması yapılıyor. Bu kapsamda hem mimari yapısındaki süslemeleriyle hem de tipolojisiyle Selçuklu geleneğinde inşa edilen Halime Hatun Kümbeti'nin restorasyon çalışmalarına kısa sürede başlanacak. Tüm hazırlıklar yapıldı." diye konuştu.