ODTÜ'den büyük adım! Gezegenler arası internet bağlantısı projesi

Telekomünikasyon üzerine araştırmalar yürüten ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Elif Uysal, bilim dünyasında "Nobel öncesi ödül" olarak görülen Avrupa Araştırma Konseyi Advanced Grant desteği kazandığı projesi kapsamında uzayda artan veri trafiğini taşıyabilecek gezegenler arası haberleşme ağı altyapısı kurmak için çalışmaya başladı.

TÜRKİYE ADRESLİ HABERLEŞME PROTOKOLÜ

Avrupa Birliğinin ileri düzey araştırmalar için verdiği destekle yürütülen proje tamamlandığında, uzayda Türkiye adresli haberleşme protokolleri kullanılacak, proje çıktıları 6G standardını da etkileyecek. Türkiye'ye 4'üncü kez ERC Advanced Grant ödülünü getiren ve bu kategoride desteklenen ilk kadın araştırmacı olan ODTÜ Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Uysal, uzayda bir ilki başlatacak GO SPACE (Goal Oriented Networking for Space) isimli projesinin detaylarını açıkladı.

BİR İHTİYAÇTAN DOĞAN PROJE

Derin uzayda toplanan verilerin Dünya'ya 50 yıldır genelde büyük çanak antenler ya da uydularla iletildiğini anlatan Uysal, artan uzay yolculuklarının uzaydaki unsurlar arasında doğrudan iletişim ihtiyacını artırdığını, projelerinin de bu ihtiyaçtan doğduğunu ifade etti. Bunun yanında, son yıllarda uydu üzerinden nesnelerin interneti (IoT) ve benzeri veri servislerinde çok hızlı artış yaşandığını vurgulayan Uysal, ayrıca bu konuda faaliyet gösteren firmaların çıkmaya başladığını hatırlattı.

AY ÜSTÜNDE BAZ İSTASYONLARI KURULDU

Dünya alçak yörüngesindeki Uluslararası Uzay İstasyonu'na benzer, Ay'ın yörüngesinde de Artemis projesi dahilinde "Lunar Gateway" isimli uzay istasyonu planlandığını belirten Uysal, Ay yüzeyinde hizmet vermek için 4G baz istasyonları kurulduğunu aktardı. Dünya ve Ay arasında resmi ve özel teşebbüse ait görevlerin ve derin uzaya bilimsel amaçla gönderilen misyonların da arttığını vurgulayan Uysal, Avrupa Uzay Ajansı tarafından yeni bir keşif modülünün gönderilmesinin planlandığını söyledi.

"İNTERNETİN TASARIM PRENSİPLERİ UZAYIN ZORLU ORTAMINA UYGUN DEĞİL"

Güneş sisteminde artan veri akışını taşıyabilecek, dünyadaki internete benzer gezegenler arası haberleşme ağı altyapısına gereksinim doğduğuna işaret eden Uysal, şöyle devam etti:

"Ancak internetin tasarım prensipleri uzayın zorlu ortamına uygun değil. Uzay ortamındaki yörüngesel hareket dolayısıyla bağlantıların zamana göre değişkenlik göstermesi ve verinin ara noktalarda depolanması ve sonra geri iletilmesini zorunlu kılıyor. Dilediğimiz zaman uçtan uca veriyi getiremiyoruz. Bununla beraber, 50 yıldır uzaydan iletilmekte olan bilimsel ve telemetri verisinden farklı olarak, uzaktan izleme ve otomasyon gibi uygulamalar için artan sayı ve çeşitlilikte veri akışının taşınması gerekecek. Bu çok sayıda ve IoT tipi veriyi uzayın değişken bağlantı ve propagasyon koşullarında zamanında aktarmayı başarmak için uçtan uca etkinlik sağlayabilen ölçeklenebilir ve verimli iletişimi ağ mimarileri gerekiyor."