Yeni pandemileri önlemek ve aşının adil dağıtımı anlaşması için çalışılıyor

Birleşmiş Milletler’in (BM) sağlık kuruluşu Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) 194 üyesi, olası yeni salgınlara hazırlanmak için yeni bir anlaşma üzerinde görüşmelerini sürdürüyor.

WHO Başkanı Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Covid-19 salgını sırasında "aşı ayrımcılığının” yaşandığını vurgulayarak, gelişmekte olan ülkeler, zengin ülkeler tarafından satın alınan hayati önemdeki aşılara erişmede zorlanırken, dünya genelinde yaklaşık yedi milyon insanın hayatını kaybettiğini açıkladı.

PANDEMİ ANLAŞMASI NEDİR?

WHO, anlaşmanın görüşülmesi ve taslağının hazırlanması için hükümetler arası bir müzakere organı (INB) kurdu. Görüşmelere Brezilya, Mısır, Japonya, Hollanda, Güney Afrika ve Tayland'dan altı temsilci liderlik ediyor.

Anlaşmayı sağlık bakanlarının katıldığı Dünya Sağlık Meclisi’ne sunmak için temsilcilere 27 Mayıs 2024'e kadar süre tanındı.

WHO’nun halihazırda, halk sağlığı ile ilgili durumların uluslararası boyuta taşınması durumunda, ülkelerin yükümlülüklerini belirleyen ve Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) olarak bilinen bağlayıcı kuralları bulunuyor. Buna göre, acil sağlık durumu ile ticaret ve seyahat tedbirleri konusunda ülkelerin WHO’ya derhal bilgi vermesi gerekiyor. Yönetmelikler 2002-2003 Sars salgını sonrasında kabul edildi ve Ebola gibi bölgesel salgınlar için hâlâ işlevsel bulunuyor ancak küresel bir salgın için yetersiz görülüyor. Küresel salgın anlaşması müzakere edilirken bu yönetmelikler de revize ediliyor.

ANLAŞMAZLIK

Taslak anlaşmayla; teşhis, aşı, kişisel koruyucu donanım ve ilaca adil ve eşit erişim sunulmasının amaçlandığı belirtiliyor.

INB’de Güneydoğu Asya ülkelerini temsil eden Taylandlı Dr. Viroj Tangcharoensathien, "Son salgın sırasında Afrika, aşılara erişebilen son bölgeydi ve Küresel Kuzey ülkelerinin insafına kalmıştı" diyor.

Öte yandan Dr. Tangcharoensathien, ülkelerin üç temel konuda ayrıştığını söylüyor:

1. Fikri mülkiyet ve aşı ve ilaç üretimi için gereken bilginin paylaşımı

2. Gelişmekte olan ülkelerin pandemilere hazırlanmaları ve müdahale etmeleri için gereken finansman

3. Genetik kaynaklara erişim ve bunların kullanımıyla ilgili faydaların paylaşılması

"ZENGİN ÜLKELERİN UYGULADIĞI ÇİFTE STANDART"

27 üye ülke adına anlaşmayı müzakere eden AB'nin yürütme kolu Avrupa Komisyonu, taslak metnin bazı alanlarda iyileşme göstermesine rağmen hâlâ "önemli endişeleri" olduğunu söylüyor.

Avrupa Komisyonu sözcüsü yaptığı açıklamada, "Afrika için Afrika'daki bölgesel ve yerel aşı üretim merkezlerine yönelik iddialı girişimimizle kararlılığımızı gösterdik, Güney Amerika ve Asya'ya da çabalarımızı genişlettik" dedi.

Sözcü, Dünya Bankası Pandemi Fonu'na en fazla bağış yapanların AB ve AB üyesi devletlerin olduğunu kaydetti.

Müzakerelerde yer alan üst düzey bir kaynak ise, ilerlemedeki sorunun ‘Küresel Kuzey' ile ‘Küresel Güney' arasındaki ayrışmadan kaynaklanmadığını söylüyor, Çin ve Hindistan’ın tutumlarına dikkat çekiyor.

"Çin gibi rakip ülkeler de aynısını yaparsa, katılmaya istekli birçok Batılı şirket var" diyor.

Çin ve Hindistan, görüşmelerde ‘Eşitlik Grubu' adı verilen 29 üyeli grubun üyeleri. Diğer üyeler Brezilya, Mısır, Tayland ve Endonezya.

Bu ülkeler gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaçlarına öncelik verilmesi gerektiğini söylerken, Hindistan da gelişmiş ülkelerin rolünün net bir şekilde ifade edilmesi çağrısında bulundu.

İLAÇ ÜRETİCİLERİ

Şu anda ilaç üreticileri, Pandemi Grip Hazırlığı (PIP) çerçevesi kapsamında WHO’ya yıllık 28 milyon dolar katkı sağlıyor. Para, pandemi sırasında kapasite geliştirme ve müdahale için kullanılacak.

WHO şu an, acil ihtiyaç durumunda gelişmekte olan ülkelere küresel aşı üretiminin yaklaşık yüzde 10'unu gönderebiliyor ve aynı mekanizmayı gelecekteki salgınlar için de uygulamak istiyor.

Mevcut taslak, adil dağıtımın sağlanması için WHO’nun teşhis, aşı, kişisel koruyucu ekipman ve tedaviyle ilgili pandemi ürünlerinin yüzde 20'sine erişimini öneriyor.