Dede Efendi kimdir, asıl adı nedir?

19. Yüzyılın en büyük Türk Bestecisi Dede Efendi’nin hayatını sizler için derledik.

Dede Efendi kimdir, asıl adı nedir, hangi dönem yaşadı, kimlerden ders aldı, kimlere ders verdi, Türk müziğine hangi katkıları sundu, hangi eserleri verdi, Padişahların dikkatini nasıl çekti, Sarayda hangi göreve getirildi? 

İşte cevabı:  

Tür Müziğinin duayenlerinden Dede Efendi, 9 Ocak 1778’de İstanbul’da Şehzadebaşı’nda doğdu. Asıl adı Hammamizade İsmail’dir.  Babası Filistin, Lübnan gibi ülkelerde görev yaptıktan sonra İstanbul'a yerleşti ve Şehzadebaşı'ndaki Acemoğlu hamamını işletti. Bu yüzden İsmail Dede'ye "Hammamizade" denilmiştir.

OSMANLI PADİŞAHLARININ TEVECCÜHÜNÜ KAZANDI

Uncuzade Mehmet Efendi’den Türk müziği, Yenikapı Şeyhi bestekâr Ali Nutki Dede’den dini Türk müziği, Abdülbaki Dede’den de ney çalmasını öğrendi. Daha 1794’te 16-17 yaşlarındayken bestekârlığa başlayıp büyük bestekâr III. Selim’in dikkatini çekti. III. Selim’in musahibi ve Başmüezzini oldu. 1801’de Saraylı bir hanımla evlendi. Bir ara Saray’dan ayrıldıysa da tekrar Saraya döndü. II. Mahmut devrinde (1808-1839) ve Abdülmecit devrinde (1 839-1861) padişah musahibi ve Başmüezzin olarak görev yaptı. Her üç hükümdarın büyük iltifat ve teveccühünü kazandı.

MEKKE’DE VEFAT ETTİ

Dede Efendi, öğrencilerinden büyük bestekâr Dellâlzade İsmail Efendi ve Mutafzade Ahmet Efendi ile beraber hacca gitti. Fakat koleraya tutularak 30 Kasım 1846’da Mekke’de vefat etti ve Hz. Hatice’nin mezarının yanına defnedildi. Öğrencileri, üstatlarının ölümünden iki gün önce bestelediği “Şehnaz İlâhi”yi hafızalarına kaydederek  İstanbul’a döndüler.

Dede Efendi, neyzen, hanende ve naathandır. Büyük şarkı bestecisi Sermüezzin Rifat Bey (1820-1888) Dede’nin kızının oğludur. Torunları bugün yaşamaktadır. Eserleri bilhassa öğrencisi Mutafzade Ahmet Efendi tarafından nakledilmiştir. Öğrencileri arasında Dellâlzade, Haşim Bey, Mehmet Bey, Zekâi Dede, Arif Bey, Nikogos Ağa sayılabilir. Sultanî-Yegâh, Nev-Eser, Saba-Buselik, Hicaz-Buselik, Araban-Kürdî makamlarını yapan da Dede Efendi’dir.

ESERLERİ

Sebâ Mevlevi Ayini (1823)
Nevâ Mevlevi Âyini (1823)
Bestenigâr Mevlevi Âyini (1832)
Saba – Buselik Âyin-i Şerif (1833)
Hüzzam Âyin-i Şerif (1833)
Ferahfeza Âyin-i Şerif (1839)
Rast Ağır Düyek Kâr-ı Nev: Gözümde dâim hayâl-i cânan
Rast Semai Şarkı: Gene bir gül-nihâl aldı bu gönlümü
Rast Yürük Semai Şarkı: Yüzündür cihâni münevver eden
Hicaz Nakış Yürük Semai: Gene neşve-i mahabbet dil-u cânım etdi şeydâ
Bestenigâr Curcuna Şarkı: Ben seni sevdim seveli kaynayıp coştum
Ferahfeza Muhammes Kâr-ı Kasr-ı Cennet: Kasr-ı Cennet, havz-ı kevser, âb-i hay
Ferahfeza Frengi Fer’î Beste: Ey kaaşı keman, tîr-i müjen cânıma geçti
Ferahfeza Nakış Sengin Semai : Bir dilber-i nâdîde, bir kaamet-i müstesna
Ferahfeza Yürük Semai: Dün gece ben yine bülbülleri hâmûş ettim
Ferahfeza Ağır Aksak Şarkı: El benim-çün seni sarmış biliyor
Şehnaz Ağır Düyek Şarkı: Sanâ ey cânımın cânî efendim
Şehnaz Yürük Aksak Şarkı: Gönül durmaz, su gibi çağlar
Ferahnak Zencir Beste: Figaan eder gene bülbül, bahar görmüştür.
Ferahnâk Nakış Ağır Aksak Semai: Dil-î bî-*çâreyî mecrûh eden tîğ-î nigâhmdır
Ferahnâk Düyek Şarkı: Beğendim seni, geçmem aslaa ben,
Mahur Hafif Beste: Ey goncadehen, hâr-ı elem cânıma geçti.
Mahur Nakış Yürük Semai: Yine zevrak-î derûnum kırılıp kenara düştü
Acem-Aşiran Zencir Beste: Meşâm-ı hâtıra bûy-î gtil-î safâ bula-gör
Acem-Aşiran Ağır Sengin Semai: Ey lebleri goncâ, yüzü gül, serv-i bülendim.
Eve Ağır Aksak Semai Şarkı: Ebrûlerinin zahmı nihandır ciğerimde
Eve Curcuna Şarkı: Sevdim bir gonca-i râ’nâ
Sultanî-Yegâh Zencir Beste: Misâlini ne zemîn-û zaman görmüştür
Sultanî-Yegâh Hafif Beste: Cân-û dilimiz lûtf-i Şehenşâh ile mâ’mûr
Sultanî-Yegâh Nakış Yürük Semai: Şâd-eyledi cân-û dilimi şâh-i cihânım
Şevkefza Ağır Çember Beste: Ermesin el o şehin şevket-i vâlâlarına
 

Gazeteilksayfa.com