Tarihte bugün: Türk resim sanatının öncüsü Şeker Ahmet Paşa'nın ölümünün 118. yılı

Türkiye'de ilk kişisel resim sergisini açan sanatçı olarak tarihe geçti. Nazik ve tatlı dilli olması sebebiyle "Şeker" lakabını alan Ahmet Ali, Türk resim sanatının temellerini atmakla kalmadı, aynı zamanda Osmanlı saray ressamlığına kadar yükselen parlak bir kariyer çizdi. Asıl adı Ahmet Ali olan Şeker Ahmet Paşa, 1841 yılında İstanbul Üsküdar'da dünyaya geldi. Küçük yaşlardan itibaren resme olan ilgisi ve yeteneğiyle dikkat çeken sanatçı, Tıbbiye-i Şahane'de (Askeri Tıp Okulu) eğitim görmeye başladı. Burada hem tıp eğitimi aldı hem de resim çalışmalarına devam etti. Resme olan tutkusu ve yeteneği, dönemin padişahı Sultan Abdülaziz'in dikkatini çekti.

AVRUPA'DA SANAT EĞİTİMİ

Sultan Abdülaziz'in himayesinde 1864 yılında resim eğitimi almak üzere Paris'e gönderilen Şeker Ahmet Paşa, burada École des Beaux-Arts'ta (Güzel Sanatlar Okulu) eğitim gördü. Dönemin ünlü Fransız ressamlarından Gustave Boulanger ve Jean-Léon Gérôme gibi ustaların atölyelerinde çalışma fırsatı buldu. Paris'te geçirdiği yaklaşık sekiz yıl boyunca Avrupa sanatını yakından tanıyan sanatçı, özellikle natürmort ve manzara resimlerinde ustalaştı.

Paris'ten sonra Roma'ya geçen Şeker Ahmet Paşa, İtalyan sanatını da inceleme fırsatı buldu. Avrupa'daki eğitimini tamamladıktan sonra 1871 yılında İstanbul'a döndü. Batı tarzı resim anlayışını Osmanlı topraklarına taşıyan öncü sanatçılardan biri olarak, Türk resim sanatının modernleşmesinde büyük rol oynadı.

OSMANLI'NIN İLK SERGİLERİ VE SARAY RESSAMLIĞI

İstanbul'a döndükten sonra 1873 yılında Sultan Abdülaziz'in desteğiyle Sultanahmet'teki Mekteb-i Sanayi binasında Türkiye'nin ilk kişisel resim sergisini açan Şeker Ahmet Paşa, bu girişimiyle Türk sanat tarihinde önemli bir dönüm noktası oluşturdu. Sergi, Osmanlı toplumunda büyük ilgi gördü ve resim sanatının tanınmasına katkı sağladı.

1875 yılında ikinci sergisini açan sanatçı, sadece kendi eserlerini değil, yurtdışında eğitim gören diğer Türk ressamların çalışmalarını da sergiledi. Bu sergi, daha sonra kurulacak olan Sanayi-i Nefise Mektebi'nin (Güzel Sanatlar Akademisi) temellerini attı.

Şeker Ahmet Paşa, sanatsal başarılarının yanı sıra yöneticilik vasıflarıyla da öne çıktı. Saray ressamlığı görevine getirilen sanatçı, Sultan II. Abdülhamid döneminde mirlivalığa (tuğgenerallik) yükseltildi ve paşa unvanını aldı. Saraya yakınlığı sayesinde birçok devlet görevinde bulundu, Tıbbiye-i Şahane ve Mekteb-i Harbiye'de (Harp Okulu) resim öğretmenliği yaptı.

SANAT ANLAYIŞI VE ESERLERİ

Şeker Ahmet Paşa'nın sanat anlayışı, Batı resim geleneği ile Osmanlı-Türk kültürünün bir sentezini yansıtır. Özellikle natürmort ve manzara resimlerinde doğayı gerçekçi bir şekilde yansıtma çabası görülür. Avrupa'da öğrendiği akademik resim tekniklerini eserlerinde ustaca kullanmıştır.

Meşhur "Orman", "Karaca", "Oduncu" ve "Ormanda Geyik" gibi tabloları, Osmanlı resim sanatında bir devrim niteliğindedir. Bu eserlerinde doğayı tüm gerçekliğiyle ve ayrıntılarıyla resmetmeyi başarmıştır. Natürmortlarında ise geleneksel Osmanlı yaşamını yansıtan objeler kullanmış, böylece Batı resim tekniklerini yerel kültürle harmanlayarak özgün bir tarz yaratmıştır. "Meyveler", "Kavun ve Karpuzlar", "Narlı Natürmort" gibi eserleri, onun meyveleri resmetmedeki ustalığını göstermektedir. Bu tablolarda ışık-gölge oyunlarını ve perspektifi başarılı bir şekilde kullanarak nesnelere üç boyutlu bir görünüm kazandırmıştır.

TÜRK RESİM SANATINA KATKILARI

Şeker Ahmet Paşa, Türk resim sanatının gelişmesinde öncü bir rol oynamıştır. Batı'dan öğrendiği teknikleri Osmanlı kültürüyle birleştirerek, geleneksel minyatür anlayışından uzaklaşan modern bir resim dili oluşturdu. Açtığı sergilerle halkın resim sanatına ilgi duymasını sağladı ve birçok genç ressamı teşvik etti.

Osmanlı'da güzel sanatların kurumsal bir kimlik kazanmasında da etkili olan Şeker Ahmet Paşa, 1883 yılında açılan Sanayi-i Nefise Mektebi'nin (bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) kurulmasına öncülük etti. Bu kurumun açılmasıyla Türk ressamları artık yurtdışına gitmeden de akademik eğitim alma fırsatı buldular.

SON YILLARI VE MİRASI

Şeker Ahmet Paşa, 5 Mayıs 1907 tarihinde İstanbul'da hayatını kaybetti. Ölümünden sonra eserleri uzun süre hak ettiği değeri göremedi. Ancak Cumhuriyet döneminde Türk resim sanatının öncüleri arasında anılmaya başlanan sanatçının tabloları, bugün İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi ve Dolmabahçe Sarayı gibi önemli müzelerde sergilenmektedir.