İç sesin rehberliği: Vicdan bilinci ve sorumluluk duygusunun toplumsal önemi

Toplum bilimciler, insanın içsel dünyasında yer alan vicdan kavramının sosyal ilişkiler ve etik davranışlar açısından belirleyici bir işlev gördüğünü ifade ediyor. Yapılan değerlendirmelerde, vicdanın dış etkilerden bağımsız olarak insana doğruyu ve yanlışı hatırlatan temel bir iç ses niteliğinde olduğu belirtiliyor. Uzmanlar, bu sesin farkında olan bireylerin hem kendi hayatlarına hem çevrelerine karşı daha sorumluluk sahibi bir yaklaşım benimsediğini vurguluyor. Son yıllarda toplumsal yapıda görülen duyarsızlaşma eğilimlerinin, bireylerin iç muhasebe mekanizmasını zayıflatmasıyla bağlantılı olduğu ifade edilirken, hataların artmasına rağmen öz eleştiri refleksinin gündelik yaşamda yeterince işlememesinin dikkat çekici bir durum olduğu ifade ediliyor. Sosyal psikoloji alanındaki değerlendirmelerde, vicdan bilinci güçlü olan kişinin haksızlık karşısında sessiz kalamadığı ve başkalarının sorunlarına ilgisiz davranamadığı belirtiliyor. Araştırmacılar, bu bilinç düzeyinin toplumsal dayanışmayı ve merhamet kültürünü güçlendirdiğini, bireyin yalnızca kendi yaşamı için değil çevresindekiler için de sorumluluk üstlenmesini sağladığını dile getiriyor. Bu nedenle vicdan duygusunun canlı tutulmasının, toplumsal yapının sağlıklı şekilde devamı için hayati önem taşıdığı ifade ediliyor.

VİCDAN VE MESULİYET ÇİLESİ

İnsanın ruhunda öyle bir makam vardır ki, ne makamla ölçülür ne parayla, ne kalabalıklar doldurabilir ne de gürültüler bastırabilir. Bu makamın adı vicdandır. Her şeyin sustuğu, herkesin çekildiği bir anda bile insanın kulağında tek başına konuşmaya devam eden o ince ses Dünyanın en yumuşak fakat en keskin çağrısıdır. Vicdanı olan insan huzuru kolay bulamaz, çünkü o, fark eden insandır. Hissettiğini saklayamayan, yanlışı görüp geçemeyen, yükü omuzlamaktan kaçmayan kişidir. İşte bu yüzden mesuliyet çilesi, vicdanın doğal sonucudur. Vicdanı olan insan, hayatı sadece kendine ait sanamaz. Her sözünün, her davranışının, her ihmalinin bir karşılığı olduğu bilinciyle yaşar. Bugün toplum olarak en büyük kaybımız, belki de bu iç muhasebeyi kaybetmek oldu. Yanlışlar çoğaldı ama yüzler kızarmadı, hatalar büyüdü ama kalpler daralmadı. Çünkü vicdan sesinin üstüne türlü bahaneler örüldü. Oysa vicdan sustuğunda, insanın içindeki hakikat de yavaş yavaş körelir. Mesuliyetten kaçan toplumlar ise adaletin, merhametin ve insafın gölgesinde uzun süre duramaz. Mesuliyet çilesi dediğimiz şey, aslında bir yük değil; bir yücelme yoludur. İnsan, başkasının acısını duyabildiği ölçüde olgundur. Bir haksızlığa sessiz kalamadığı ölçüde insanlaşır. Vicdan, insanı kendi dar alanından çıkarıp başkalarının derdine ortak eder. Bazen bir yetimin başını okşamak, bazen düşeni kaldırmak, bazen de yalnızca Ben seni anlıyorum diyebilmek bile vicdanın ince tezahürleridir.